بازار قیصریه اصفهان
بازار قیصریه یکی از معروفترین بازارهای تاریخی ایران است که به بازار شاهى نیز شهرت دارد، این بازار از سردر قیصریه شروع و به بازار چیت‌ساز‌ها و از آنجا به بـازار دارالشفا منتهى میشود. بازار قیصریه یکی از مراکز مشهور صنایع دستی است. این بازار از بزرگ‌ترین و مجلل‌ترین مرکز خرید و فروش در دوران صفویه بوده است. به طور کلی بازار سرپوشیده اصفهان چند کیلومتر طول دارد که هر بخش آن کالای ویژه‌ای تولید و فروخته میشود. بازار بزرگ اصفهان که بازار قیصریه بخشی از آن است، درب‌های ورودی مختلفی داشت.
بازار قیصریه در دوره صفویه مرکز فروش پارچه و فرش‌های گرانبها بوده و شرکت‌های تجاری خارجی نیز در آن حجره‌هایی داشته‌اند. این بازار قسمت اصفهان جدید دوره صفویه را به شهر سلجوقی میدان کهنه آن روزگار (میدان قیام فعلی) متصل می‌کرد. در این بازار دکان‌هایی وجود دارد که از ۴۰۰ سال قبل تا امروز به عرضه تنها یک نوع کالا مبادرت کرده‌اند. امتداد بازار بزرگ اصفهان به مسجد جامع و سپس به بازار عریان منتهی میشود.
سردر بازار قیصریه
سر در بازار قیصریه که در شمال میدان امام واقع است، در فاصله سال‌های ۱۰۱۱ تا ۱۰۲۹ هجری قمری احداث شده و یکی از نفیس‌ترین نقاشی‌های مربوط به دوران صفویه را نشان می‌دهد. سردر بازار قیصریه، در مقابل مسجد جامع عباسی در شمال میدان نقش جهان ، سردرى قوسی شکل با کاشی‌کارى مجلل و باشکوه و نقاشی‌های رنگ باخته صفوی هویدا است که ورودی بازار قیصریه محسوب مـی‌شود. سـردر بازار قیصریه ورودی باشکوه و اصیل میدان نقش جهان است که بهترین دید و منظره را به این میدان داده است که در زمان صفویان میدان کهنه شهر را پس از گذر از بازار به میدان جدید شهر اتصال می‌داده است.
یکی از جهانگردانی که در مورد سردر قیصریه سخن گفته است پیترو دلاوالــه ایتالیایی اسـت. وی این ســردر را چنین توصیف کرده:
طرف بازار چشم‌انداز زیبایی وجود دارد که قرینه این مسجد، مسجد جامع عباسی است، به همراه دو تالار مرتفع که روی غرفه‌ها ساخته شده‌اند.
شاردن، سیاح و جهانگرد مشهور فرانسوی، نیز درباره سردر قیصریه اظهارنظر کرده و در سـفرنامه خـود چنیـن نوشته است:
نظر به اینکه همه نویسندگان مشرق زمین در تعیین طالع شهر‌ها از طریق تنجیم بسیار دقیق عمل می‌کنند، آن‌ها احداث اصفهان را در اوج برج قوس تعیین کرده‌اند و از همین رو علامت این برج را بر سردر کاخ و بازار شاهی به تصویر کشیده‌اند. البته شرقی‌ها آن را مثل ما و به شکل نیمی انسان نیمی اســب نقاشی نمی‌کنـند، بلکه به صورت نیمی انسان و نیمی ببر می‌نمایند، ببری که دارای دمی است به شکل افعی بزرگ که نیمه آدمی برج قوس، تیری به سوی دهان آن نشانه گرفته.
در مورد وجه تسمیه سردر قیصریه چیزی که واضح است نام این سردر بر گرفته از نام بازار قیصریه اسـت کـه بلافاصله بعد از سردر شروع میشود و تا چارسوی چیت‌ساز‌ها ادامه دارد. گفته شده قیصریه از واژه قیصر یـا سزار مشتق شده است. قیصریه عموما به راسته‌ای از بازار گفته میشود که در آن کالاهای سبک وزن و گرانقیمت لوکس به فروش می‌رسند و توسط حکومت یا بازرگانان ثروتمند ساخته می‌شـده و به دلیل توان مالی پیشه‌وران قیصریه‌ها، این قسمت از بازار به لحاظ ویژگی‌های معماری و تزئینات غنی‌تـر و پرکار‌تر از سایر قسمت‌ها بوده و هندسی‌تر ساخته می‌شده است. قیصریه‌ها به خاطر وجود همین تزئینات غنی و سازندگان معتبرشان، بازار شاهی یا قیصریه خوانده می‌شدند.
معمار بازار قیصریه
ایـن بـازار از بزرگ‌ترین و باشکوه‌ترین بازارهاى اصفهان است، در وسط بازار محوطه بزرگ مدور شکلى است کـه گنبـد زیبایی دارد و در طرف مغرب کاروانسراى با شکوه شاهى قرار دارد که دو طبقه و داراى تقریبا ۱۵۰ حجره است. در مشرق بازار ضرابخانه بوده که حالا تجارتخانه است. در این بازار مانند قدیم پارچه‌هاى گوناگون و قلمکارهـاى اصفهانى و غیره به فروش می‌رسد.
راسته بازار قیصریه در دو طبقه مرتفع ساخته شده که طبقه بالا به امور دفتری و بازرگانی اختصاص داشت و در طبقه پایین مغازه‌های اصناف گوناگون در کنار هم مستقر بوده‌اند. از این بازار بزرگ و مجلل بازارهای دیگری منشعب می‌شدند و برخی از آن‌ها هنوز هم فعال بوده و به مشاغل مختلف اختصاص دارند. سقف داخلی سردر از کاشی‌هایی به رنگ آجری، گل‌بهی و سرمه‌ای بسیار خوشرنگ با طرح‌های اسلیمی به صورت مقرنس کار شده است که بسیار جلب توجه می‌کند. پس از سقف، به دیواره های این سردر می رسیم که نقاشی‌های چشم‌نوازی دارد.
دیوار روبه‌رو جنگ شاه عباس با ازبکان را نشان می‌دهد. دیواره سمت راست نشان‌دهنده اروپاییان در حال رقص و آواز و دیواره سمت چپ شکارگاهی را به تصویر کشیده است که با گذشت این همه سال و از بین رفتن قسمت‌هایی از این نقاشی‌ها هنوز زنده بودن رنگ‌ها و زیبایی خود را حفظ کرده است. در زمان حکومت قاجار و در روزگاری که مسعود میرزای ظل السلطان حاکم اصفهان بود در جبهه‌های سردر قیصریه تغییراتی صورت گرفت و یک حاشیه کاشیکاری در امتداد سه جانب سردر اضافه شده است.
جهانگردان مشهوری مانند ناصرخسرو و شاردن به توصیف بازار قیصریه پرداختند و علت نامگذاری این بازار را شباهت این بنای تاریخی به قیصریه یا قیساریا در آسیای صغیر (ترکیه امروز) دانسته‌اند.
قدیمى‌‌ترین توصیفى که از بازار اصفهان به جا مانده است، شرحى است از قرن چهارم هجرى قمرى (دوران دیالمه)، در کتاب رساله محاسن اصفهان تحت عنوان بازار جورین که مى‌‌گوید:
بازارى بود بر دروازه خور (خورشید) که یکى از چهار دروازه مشهور اصفهان در آن زمان بوده و در فصل نوروز عامه مردم اصفهان با انواع خوردنى‌ها و آشامیدنى‌ها و آلات و ادوات موسیقى یکى دو ماه را در آن محل به تفریح و عیش و عشرت مى‌‌‌‌گذراندند و بالطبع براى احتیاج این جمعیت از اغذیه، البسه و غیره بازارهایى برپا مى‌کردند و طوافان و بازاریان انواع نعمت‌ها را در آنجا گرد مى‌آورند.